محبت  که از عواطف اصیل و مهم انسان است با گریه انس و آشنایى دیرینه دارد، گویى هر دو همزاد و همبر بوده‏اند و از یک مادر.
دیدار دوست پس از روزگار جدایى اشک شوق در چشمان مى‏آورد، و فراق و دورى از محبوب اشک غم فرو مى‏ریزد. گریه زبان صادق محبت و نشان راستین وله و دلدادگى است.
کیست که کمابیش تحت تأثیر محبت قرار نگرفته تارهاى دلش از مهر به لرزه در نیامده باشد؟ و کدام شیفته و دلداده‏اى است که عامل محبت سرشک از نرگسین دیدگانش روان‏ نکرده باشد؟ اما این گوهر اشک که زلال محبت است آن نیست که در دامن گلرخان ریخته شود، که این عشق به آب و رنگ است و مایه ننگ. محبت حقیقى آن است که به خداى حسن آفرین تعلق گیرد که جمیل است و سرمدى، از هر عیب و نقص برى؛ آفریدگار متعال و صاحب هر کمال و جمال. این محبت که از دوستى‏هاى ظاهرى بسى قویتر و عمیق‏تر است، طبعاً قرب محبوب را مى‏طلبد، و با آنکه «دوست نزدیکتر از من به من است» اما چون متعالى و در اوج رفعت و عظمت است، و در بازار حضرتش کالایى جز روح نیازمند خواهنده، و دل غمدیده شکسته، و عقیده درست و ایمان راستین نمى‏خرند، و فراهم آوردن چنین کالایى را به بهاى اشک محبت باید خرید، پس قرب حضرتش چندان هم آسان نیست. جهادى پى‏گیر با نفس و کوششى مستمر در تحصیل رضاى دوست را مى‏طلبد.
از اینجا داستان سوز و گداز طالب دلداده آغاز مى‏شود، و شیفتگى و بى‏قرارى حیات روحش را فرا مى‏گیرد، و اندوهى دل‏افروز و سرشکى شیرین را مونس وى مى‏گرداند. در این درد و غم روحانى است که مُحب سوخته و ساخته مى‏شود و شایسته حضرت دوست مى‏گردد.
این گریه آمیزه‏اى است از لذت و الم، سرخوشى و ناراحتى، شوق و غم ... که تجزیه و تحلیل آن دشوار است اما در یک کلمه مى‏توان آن را معرفى کرد: گریه محبت، سرشک شیرین دوستى با محبوب حقیقى.