إمام زین العابدین علیه السّلام  ‏فرمود: صور اسرافیل شاخ (مانند) بزرگى است یکسر آن طرف آسمان و یکسر آن طرف زمین و بعدد ارواح خلایق سوراخ دارد، و اسرافیل سه مرتبه در آن میدمد، (اول) نفخه فزع (دوم) نفخه موت (سوم) نفخه بعث و رجعت، زمانى که دنیا تمام شد و بآخر رسید امر مى‏کند حقتعالى باسرافیل بدمد در صور نفخه فزع را که همه ترسان و هراسان شوند و چون ملائکه به بینند اسرافیل را که بزمین مى‏آید و صور را در دست دارد گویند که خداوند اراده فرموده مردن اهل آسمان و زمین را، و اسرافیل در بیت المقدس و رو بقبله بایستد و در صور نفخه فزع را بدمد چنان که‏  خداى تعالى مى‏فرماید: یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ (الى قوله) مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ «1» یاد کن روزى که در صور دمیده شود پس هر که در آسمانها و هر که در زمین است جز آنان که خدا خواسته همه ترسان و هراسان باشند و بمحشر در آیند و در آن روز کوهها بحرکت در آیند و فرو ریخته شوند و کسانى که نیکوکار باشند در آن روز پاداش بهتر از آن یابند و از هول و هراس قیامت ایمن باشند، و در آن روز چنان زمین بلرزه در آید که هر زن شیر دهى (با آن همه شفقت مادرى) طفل خود را فراموش کند، و از غایت دهشت زنان حامله سقط جنین کنند. و مردم چنان از خود بیخود شوند که گوئى مست و لا یعقل شده‏اند، و محاسن سیاه جوانان سفید گردد، و شیاطین در اطراف دنیا پراکنده و هر یک بگوشه‏ئى پناه میبرد، و این نفخه چنان هولناکست که اگر مردمان قبل نمرده بودند همگى از ترس آن مى‏مردند. (1) پس امر فرماید خداوند باسرافیل نفخه دیگرى بدمد که از آن سرى که بطرف زمین است صدائى بیرون آید و از آن صدا هیچ جنبنده‏اى باقى نماند نه از بشر و نه از جن و نه از شیاطین و نه از غیر ایشان، و از آن سرى که بطرف آسمان است صدائى خارج شود که در آسمان ذى روحى باقى نماند مگر آن کسانى که خدا بخواهد زنده بمانند و آنها عبارتند از جبرائیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل، پس خداى تعالى فرماید اى عزرائیل چه کسانى باقیمانده‏اند (و حال آنکه خودش مى‏داند) گوید: أنت الحى الذى لا یموت، پروردگارا جبرائیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل، پس‏  امر فرماید قبض کند روح جبرائیل و میکائیل و اسرافیل را، سپس فرماید چه کسى باقى مانده (و حال آنکه خودش میداند) ملک الموت گوید بنده ضعیف مسکین تو عزرائیل، خطاب رسد بمیر اى ملک الموت، پس ملک الموت صیحه زند که اگر این صیحه را مردم پیش از مردن مى‏شنیدند همه میمردند و تلخى مرگ در دهانش پیدا شود و گوید اگر میدانستم در قبض ارواح چنین سخت و تلخست هر آینه مهربانى و مدارا میکردم بمؤمنین.

پس زمانى که دیگر هیچ کس نباشد خداى تعالى فرماید: اى دنیا کجایند پادشاهان و فرزندانشان، و کجایند ظلم‏کنندگان و متکبران؟

و کجایند کسانى که اموال جمع نمودند و حقوق واجبه آن را ادا ننمودند؟

سپس فرماید: لمن الملک الیوم، پادشاهى در این روز براى کیست؟ چون کسى نباشد که جواب گوید، پس خود فرماید: للَّه الواحد القهّار- براى خداى قادر قاهر. (1) پس آسمانها را درهم پیچد و ستارگان را بهم کوبد و کوهها را متلاشى سازد، و بدل کند این زمین را بزمینى که در آن معصیت نشده باشد و بنا حق خونى ریخته نشده باشد و گشاده باشد و کوه و بلندى و گیاهى در آن نباشد چنان که روز اول پهن بود، و همچنین آسمانها را تبدیل نماید چنان که مى‏فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ «1» روزى که بامر خداوند تبدیل شود این زمین بزمین دیگر و هم آسمانها را دگرگون سازد تمام خلق در پیشگاه خداى یکتاى قادر قاهر حاضر شوند.

و باز قرار میدهد بقدرت کامله خود عرش را بر روى آب همچنان که‏                

روى آب بود قبل از خلقت زمین و آسمان، پس آنگاه امر فرماید آسمان را که ببارد بر زمین مدت چهل شبانه روز که همه جا را آب فرو گیرد، پس اجزاء بدنهاى مردگان در میان آب باران جمع مى‏شود، سپس زنده فرماید جبرائیل و میکائیل و اسرافیل و حمله عرش را و امر نماید باسرافیل که بصور نفخه بعثت را بدمد، و چون اسرافیل بصور دمد ارواح خلایق از سوراخهاى آن مانند ملخ بیرون آیند که پر مى‏شود بین آسمان و زمین، و بسوى زمین مى‏آیند و داخل در جسدهاى خود که در قبرها خوابیده‏اند میشوند و بامر پروردگار زنده مى‏گردند و از قبرها بیرون آیند. (1) چنان که مى‏فرماید یَوْمَ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً کَأَنَّهُمْ إِلى‏ نُصُبٍ یُوفِضُونَ خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذلِکَ الْیَوْمُ الَّذِی کانُوا یُوعَدُونَ «1» آن روز بسرعت سر از قبرها بیرون آورند در حالى که چشمهایشان از هول و وحشت قیامت بخوارى و ذلت بزیر افتاده باشد، این همان روزیست که رسولان حق بآنها گفته بودند و وعده میدادند.

پس آنها را بمحشر آورند و امر شود بآفتاب که از آسمان چهارم بآسمان دنیا آید و چنان صحراى محشر گرم شود که مردم در عرق فرو روند و عطش بر آنها غلبه نماید که زبانشان آویزان گردد و چنان گریه کنند که خون بجاى اشک از دیدگانشان بریزد

ارشاد القلوب-ترجمه مسترحمى، ج‏1، ص: 126